Litwa, krótka historia. Informacje dla wolontariuszy

Obszar dzisiejszej Litwy w został zasiedlony w I tysiącleciu p.n.e. przez plemiona Bałtów. Wywodzące się z nich plemiona litewskie zostały zjednoczone przez Mendoga w XIII wieku. Władca ten, wykorzystując osłabienie księstw ruskich po najeździe mongolskim, rozpoczął systematyczny podbój ziem dzisiejszej Białorusi.
Jednocześnie jednak Litwa musiała się bronić przed postępującą od zachodu ekspansja Zakonu Krzyżackiego.

Za twórcę potęgi Litwy uważa się Gedymina (1275 – 1341). Za panowania jego oraz jego synów Litwa osiągnęła największy zasięg terytorialny. Jej granice objęły większą część dzisiejszej Ukrainy oraz centralna część Rosji.

Litwa była przy tym najdłużej nie schrystianizowanym krajem europejskim, podczas gdy podbijane przez nią etnicznie ruskie ziemie były już prawosławne.

Stale zagrożenie krzyżackie zmusiło nowego władcę – Jogaile (pol.Jagielle) – do szukania nowych rozwiązań politycznych. W 1385 zawarł on w Krewie układ z Polska, na mocy którego przez małżeństwo z królowa Polski – Jadwiga doszło do połączenia tronów obu krajów. Jednocześnie Litwa zobowiązywała się przyjąć chrześcijaństwo.

Stosunki polsko-litewskie – relacje międzynarodowe łączące Polskę i Litwę.

Początki historii stosunków pomiędzy tymi państwami sięgają wieku XIII, gdy zjednoczone przez Mendoga państwo, zagarnąwszy część terenów Rusi, wdało się w pierwsze zatargi sąsiedzkie z książętami polskimi. Epoka wzajemnych walk i najazdów, choć na krótko przerwana sojuszem Władysława Łokietka z Giedyminem, trwała w praktyce do roku 1385, gdy zawarto pierwszą polsko-litewską unię personalną – unię w Krewie – często interpretowaną jako akt inkorporacji Litwy przez Polskę.

Unię krewską w 1385 roku uznaje się zaledwie za akt państwowy, nie będący unią, w którym Jagiełło zobowiązał się włączyć Litwę do Korony Królestwa Polskiego jako jej część składową. Od 1401 do 1569 roku łączyła Polskę i Litwę jedynie unia personalna, zrywana w latach 1440–1447, 1492–1501.

Wielką zmianę przyniosło zawarcie unii lubelskiej w 1569 roku. W jej wyniku powstała Rzeczpospolita Obojga Narodów, funkcjonująca do czasu uchwalenia Zaręczenia Wzajemnego Obojga Narodów przez Sejm Czteroletni w 1791 roku.

Dalszą integrację przerwały rozbiory, w wyniku których tereny Rzeczypospolitej zostały rozczłonkowane i znalazły się w granicach trzech europejskich mocarstw – Austrii, Prus i Rosji.

Mimo  inicjatywy budowy federacji tuż po I wojnie światowej zaproponowanej przez Józefa Piłsudskiego, próby restytucji państwa dualistycznego nie powiodły się. Przez większą część okresu międzywojennego, aż do roku 1938, gdy nawiązano stosunki dyplomatyczne, Polska i Litwa pozostawały nawet formalnie w stanie wojny. Kwestią sporną stała się przynależność Wilna i terenów tzw. Litwy Środkowej, której podporządkowaniu Polsce sprzeciwiał się rząd w Kownie.

 

Po wybuchu II wojny światowej tereny te zostały przyznane Litwie przez ZSRR (1939), jednak już wkrótce całe terytorium tej republiki zostało przez Związek Radziecki anektowane. Po zakończeniu wojny, zarówno Polska, jak i Litwa, jako Litewska Socjalistyczna Republika Radziecka, znalazły się w bloku państw socjalistycznych. W tej sytuacji kwestia stosunków polsko-litewskich formalnie nie istniała. Zmianę przyniósł dopiero upadek bloku wschodniego – w tym częściowo wolne wybory w Polsce w 1989 i odzyskanie niepodległości przez Litwę w 1991 r. Obecnie obydwa państwa starają się rozwijać dobrosąsiedzką współpracę.